आजको शिक्षा संवाददाता
१. हरेक बालबालिकाको क्षमतामा पूरा भरोसा गर्नु, बालबालिकालाई
स्केफोल्डिङ्ग (म गर्छु, हामी गर्छौं, तिमी गर) को माध्यमबाट
कक्षाकोठामा सहभागिताको मौका दिनु, यो तरिका शुरुवातीस्तरमा भाषा शिक्षणको दृष्टिले धेरै प्रभावकारी मानिन्छ ।
२. हरेक बालबालिका विशिष्ट हुन्छन् । साथै उनीहरुको सिक्ने तरिका पनि विशिष्ट हुन सक्छन् । त्यसैले, हरेक बालबालिकालाई उनीहरुको आवश्यकताको आधारमा सहयोग गर्ने तथा सिक्ने अवसर प्रदान गर्नुपर्दछ । जसले, बालबालिकालाई आफै बुझेर पढ्ने, सिक्ने तथा आत्मविश्वासको साथ कक्षामा सहभागिताका लागि प्रोत्साहित गर्दछ ।
३. कक्षाकोठाको उचित प्रबन्ध (कक्षाकोठाको व्यवस्थापन) बालबालिकाको सहभागिता बढाउनका लागि सहायक हुन्छ । यसका लागि शिक्षकले बालबालिकालाई यू आकार वा गोलाकार अथवा अन्य आकारमा बसाउन सकिन्छ । जसले गर्दा हरेक बालबालिकासँग पहुँच पुग्न सकोस साथै, बालबालिकालाई शिक्षकसँग कुराकानी गर्न सहज होस् ।
४. हरेक बालबालिकालाई उसको नामले बोलाउनु पनि सहभागिताका सन्दर्भमा महत्वपूर्ण कुरा हो । जसले गर्दा बालबालिकालाई एउटा पहिचान मिल्दछ । यसले बालबालिकाको प्रगतिबारे जानकारी लिनुका साथै एक शिक्षकलाई बालबालिकासम्म विशिष्ट फिडब्याक पु¥याउन मार्गदर्शन मिल्दछ । यसको प्रभाव सिधा रुपमा बालबालिकाको सकारात्मक स्व–विकासमा पर्दछ ।
५. बालबालिकाको सिकाइमा सहभागिता कति छ ? यो जान्ने प्रयास गर्नु पर्दछ । यसका लागि बालबालिका कुनै पनि विषयमा कति बुझे भनेर योसँग सम्बन्धित प्रश्नहरु सोध्न आवश्यक देखिन्छ । जसले गर्दा बालबालिकाको आवश्यकता अनुसार सहयोग गर्न सकिन्छ ।
६. कक्षाकोठामा बालबालिकाहरुलाई अन्य साथीहरुसँग पनि सिक्नका लागि (पियर लर्निंग) प्रोत्साहित गर्नुपनि सहभागिता बढाउने दृष्टिले महत्वपूर्ण मानिन्छ । उनीहरुलाई छलफल गर्दै रमाउँदै सिक्न दिनुपर्दछ ।
७. कुनैपनि कक्षामा बालबालिकाको समस्या प्रति वेवास्ता गर्नुहुन्न । जसले गर्दा बालबालिकाको सिक्ने प्रक्रियामा आउने समस्यालाई बुझ्न र त्यसको समाधान निकाल्न मद्दत मिल्दछ । जस्तो कि कुनै बालबालिकालाई कुनै शब्द लेख्न, पढ्न, बुझ्न समस्या भएको हुन सक्छ ।
८. कुनैपनि कक्षालाई सफल बनाउन असल निर्देशनहरुको सकारात्मक भूमिका रहने गर्दछ । त्यसैले, शिक्षकले बालबालिकाले सजिलै बुझ्नसक्नेगरी स्पष्ट निर्देशन दिनु पर्छ ।
९. शिक्षकको अगाडि बालबालिकाको नयाँ सिक्नेसम्बन्धी लक्ष्य स्पष्ट हुन जरुरी छ । यसले गर्दा शिक्षकले बालबालिकाका सामुन्ने स्पष्ट अपेक्षा राख्न पाउँनेछन् । यसले बालबालिकाको सिक्ने इच्छा बढ्छ तथा उनीहरु कठिन चुनौतीको सामना गर्नका लागि मनोवैज्ञानिक रुपमा तयार हुन्छन् । ती चुनौती पार गरेपछि उनीहरु आत्मविश्वासले भरिपूर्ण तथा सन्तुष्ट महशूस गर्छन् ।
१०. आफ्नो कक्षाकोठाको अनुभवमाथि विचार गर्ने प्रक्रियामा शिक्षक चिन्तन गरिरहेका हुनछन् । जब शिक्षक आफ्नो कक्षाको अनुभवमाथि विचार गर्न थाल्छन् तब उनीहरुलाई थाहा हुन्छ के राम्रो भइरहेको छ र सुधार कहाँ गर्नु पर्छ ।
यस विचार प्रक्रियामा आएका नयाँ धारणाले कक्षा सञ्चालन अझ राम्रोसँग गर्ने उत्प्रेरणा जाग्ने हुन्छ । जस्तो कि एकजना शिक्षकले कक्षा १ र २ का विद्यार्थीहरुलाई पुस्तकालय प्रयोग गर्ने ज्यादा मौका दिए । यस दौरान उनले पाएकी यसबाट विद्यार्थीको अड्की–अड्की पढ्ने समस्यामा सुधार आयो । साथै, विद्यार्थीमा अनुमान गर्ने कौशल विकसित भइरहेको छ । विद्यार्थीले एक अर्कामा आफ्नो विचार तथा जिज्ञासा आदानप्रदान गर्न थालेको समेत पाइयो । उसबाट विद्यार्थीको मौखिक अभिव्यक्तिको कौशलसमेत विकास भएको देख्न सकिन्छ ।
स्रोतः एजेन्सी
